İzmir Biyotıp ve Genom Merkezi’nden (İBG) Prof. Dr. İhsan Gürsel, 5. Uluslararası Aşı Bilimi Kongresi’ne katılmak için geldiği Kayseri’de AA muhabirine yaptığı açıklamada, KORTUP projesinin farklı üniversitelerde aşı alanında çalışan bilim insanlarıyla bir ekosistem oluşturarak yeni yetenekler yetiştirmeyi ve aşı biliminin yanı sıra yenilikçi aşı teknolojilerinin gelişiminde temel bilgilerin edinilmesini sağlama amacında olduğunu belirtti.
Bakteriyel, viral ve parazitik etkenlere karşı model aşılara yöneldiklerini ifade eden Gürsel, “Başarılı bulan aşılardan sanayi ortaklarımızın uygun laboratuvar şartlarında üretmesi için teknoloji transferi sağlamayı hedefliyoruz. Projemiz dört yıl sürecek. Şimdiye kadar 9 üniversitenin dahil olduğu ve 80’i aşkın araştırmacının görev yaptığı, 20’den fazla asistanın eğitim aldığı ve 100’den fazla kişinin yer aldığı ulusal bir çalışmadır. Projemiz şu anda 1,5 yılını geride bıraktı.” dedi.
Gürsel, yeni aşılarla ilgili hayvan deneylerine geçmeden önce iki aşı üzerinde testler yapacaklarını, bu aşıları daha uzun süreli preklinik testlerde kullanarak sanayi için hazırlık yapmayı planladıklarını aktardı.
Türkiye’nin aşı tarihinin oldukça eski kökenlere sahip olduğunu vurgulayan Gürsel, sözlerine şöyle devam etti:
“Türkiye’de 1800’lerin ortalarından itibaren aşı uygulamaları mevcuttur. Cumhuriyet döneminde Hıfzıssıhha Enstitüsü aracılığıyla 21 farklı aşı geliştirilmiştir, ancak sonraki yıllarda yaşanan ekonomik zorluklar ve farklı sebepler nedeniyle bu alanda gerileme yaşanmıştır. Bir ülkenin kendi aşısını geliştirip üretmesi, aşı programları dahilinde aşıların temin edilmesi kritik ve stratejik bir süreçtir. Biz buna inanıyoruz. Ülkemizde bu amaçla uğraşan başka ekipler de bulunuyor ve onların çalışmaları da son derece kıymetlidir. KORTUP’un hedefi, Kovid-19 döneminde oluşturulan konsorsiyumun ülke genelinde kalıcı, hızlı yanıt veren bir yapı haline getirilmesi; yeni epidemilerde, pandemilerde bu bilgi birikimini artırdığımız araştırmacılar aracılığıyla yeni aşıların etkili bir şekilde hazırlanarak ülke ve halkların kullanımına sunulmasıdır.”
Menenjit Aşısı Üzerine Çalışmalar
KORTUP’un üzerinde yoğunlaştığı aşılardan birinin menenjit aşısı olduğunu ifade eden Gürsel, bu konuda şu bilgileri verdi:
“Daha önce menenjit üzerine çalışmalar yapmıştık, ayrıca Leishmania (Şark çıbanı) ve Kovid-19 ile ilgili de araştırmalar gerçekleştirdik. Türkiye’de menenjit için iki farklı ticari aşı bulunuyor; bunların her ikisini de birlikte kullanmak zorundasınız. Aşı programında yer almamasına rağmen birçok aile yeni doğan çocuklarına bu aşıyı yaptırıyor, fakat oldukça maliyetli. Amacımız bu iki aşıyı birleştirip etkisini artırarak ‘bivalan’ olarak adlandırılan, iki antijeni içeren bir aşı geliştirmektir. Hayvan deneylerini tamamladık ve kapsayıcılığını belirledik. İBG yönetiminde Prof. Dr. Mayda Gürsel ile birlikte bu aşının geliştirilmesi üzerinde çalışıyoruz. KORTUP projesi çerçevesinde, evrensel bir temele bağlı olarak yeni ve özgün bir platformda aşılara yönelik hazırlık yaparak, yeni oluşabilecek tehditler karşısında eğer genetik bilgimiz mevcutsa, bu yeni patojenlere karşı aşılar geliştirme potansiyeline sahip olacağız. 200 yıllık bir aşı geleneğimiz vardı. Ancak bu geleneği kaybetmekteydik; KORTUP’un hedeflerinden biri de bu geleneği yeniden canlandırmak ve ülke genelinde yaymak. Kendi aşılarımızı ve yüksek kaliteli aşı teknolojilerimizi geliştirmek istiyoruz.”
Yoğun Bakım Hastaları ve Tavukçuluk Sektörüne Yönelik Aşı Projeleri
Selçuk Üniversitesi Aşı Geliştirme Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin Müdürü Prof. Dr. Osman Erganiş, bürokraside ve akademide “Türkiye’de aşı üretilemez” düşüncesinin hâkim olduğu Kovid-19 döneminde, Türk bilim insanlarının aşı geliştirebileceğini ve özel sektör imkânlarının değerlendirildiğinde üretilebileceğini TURKOVAC ve diğer üniversitelerde yürütülen çeşitli klinik aşamalarda (faz 1- faz 2) yapılan çalışmalarla dünyaya gösterdiğini aktardı.
Erganiş, salgın süresince aşı konusunda çok değerli ekiplerin oluşturulduğunu, KORTUP ile bu grupların dağılmamasını sağlamak istediklerini, yeni genç bilim insanlarının katılımıyla bu ekipleri genişleterek aşı çalışmalarını sürdürdüklerini belirtti.
TÜBİTAK’ın KORTUP projelerine aşı ile ilgili çalışmaları kabul ettiğine dikkat çeken Erganiş, TÜBİTAK’ın 1004 Mükemmeliyet Merkezi Projeleri’nin devamlılığı ve desteği üzerine bilgiler verdi.
KORTUP kapsamında iki projenin kendisine ait olduğunu dile getiren Erganiş, “Bunlardan birinin yürütücüsüyüz; insanlar için Klebsiella (bakteriyel aşı) üzerinde çalışıyoruz. Bu çalışma, enfeksiyon hastalıkları uzmanlarının önerileriyle başladı. Öncesinde bazı ön çalışmalar ve rekombinant aşı projelerimiz vardı. Çünkü yoğun bakımda tedavi gören hastaların birçoğu basit antibiyotiklere karşı direnç gösteren enfeksiyonlardan dolayı vefat ediyor, bu sebeple böyle bir aşıyı geliştirmeye yöneldik.” şeklinde konuştu.
Erganiş, tavuklar için Influenza H9N2 aşısı üzerine araştırmalar yaptıklarını, bu virüsün yumurta tavukçuluğu sektöründe büyük ekonomik kayıplara neden olduğunu vurguladı.
Bu projeyi İBG’den Dr. Öğretim Üyesi Zeynep Koçer’in yürüttüğünü ifade eden Erganiş, “Projede, adenovirüs temelli H9N2 aşısında Ankara Üniversitesinden Prof. Dr. Hakan Akbulut ve ekibi de bulunmaktadır. Zeynep Koçer’in liderliğinde saha uygulamalarında etkinlik testlerini Selçuk Üniversitesinde gerçekleştireceğiz. Tavuklardaki bu hastalığı önleyebilirsek, bazı diğer hastalıkların da sıklığı azalacak, tavukçuluk ekonomisi büyük zarar görmeyecek. Gıda güvenliğinin önem kazandığı bir dönemde bu projelerin gerçekleştirilmesi son derece mühim.” değerlendirmesinde bulundu.
