Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi (EBYÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Botanik Ana Bilim Dalı Başkanı olan Prof. Dr. Ali Kandemir’in liderliğindeki 8 kişilik ekip, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) destekli bir projeyi hayata geçirdi. Bu proje çerçevesinde, İl Milli Eğitim Müdürlüğünden bir araştırmacı ve İstanbul Üniversitesinden bir danışmanın katılımıyla sıraca otu bitki grubunun incelenmesine yönelik kapsamlı bir çalışma başlatıldı.
Projenin ekibi, Munzur Dağları ve çevresinde belirlenen 8 farklı sıraca otu üzerinde araştırmalar yaparak, bu bitkilerin arılarla olan özel ilişkisini ve nektar ile polen hırsızı görevini üstlenen sinek ve kelebek gibi istenmeyen böcekleri uzaklaştırmak için salgıladıkları kimyasalları tespit ettiler. Araştırmanın sonunda, sıraca otunun zararlı böcekler için doğal bir böcek kovucu olma potansiyeli hakkında bilgiler elde edilmesi hedefleniyor.
“Bitkiler kimyasal maddeler üretir ve kendisini yemeye karşı korumuş olur”
Prof. Dr. Ali Kandemir, Anadolu Ajansı muhabirine yaptığı açıklamada, bazı bitki türlerinin kendilerine zarar veren böceklere karşı geliştirdikleri stratejileri detaylandırdı. Bitkilerin hem yapısal hem de kimyasal savunma mekanizmaları ile otçulluk tehlikesine karşı korunabildiğini ifade eden Kandemir, bu noktada birkaç örnek vererek konuşmasına devam etti. “Bitkilerin dikenli veya tüylü olmaları gibi yapısal stratejiler vardır ya da sindirilmesi güç kabuklar oluşturmak gibi fiziksel savunma yöntemleri de görülmektedir. Diğer bir savunma ise metabolit adını verdiğimiz kimyasalları üreterek kendilerini yemeye karşı koruma mekanizmasıdır.” dedi.
Kandemir, bitkilerin korunma mekanizmaları arasında kimyasal savunma stratejisinin en önemli olanı olduğunu vurgulayarak, bu mekanizmanın iyi olan bitki gruplarının besin değeri açısından düşük olduğunu belirtti. Özellikle sıraca otu bitkileri bu konuda ilgi çekici bir yer tutuyor. Türkiye’de siraca otunun toplamda 66 türü bulunduğunu kaydeden Kandemir, daha önceki bir TÜBİTAK projesinde “Erzincan ve çevresindeki bitkilerin hangi böcekler tarafından tozlaştırıldığı” üzerine çalışmalar yaptıklarını dile getirdi. Bu süreçte, sıraca otu türlerinin arılara özelleşmiş olduğunu ve arılar dışında diğer böcek gruplarını kendisine çekmediğini ortaya koyduklarını aktardı.
“Bitkilerde nektar ve koku kimyasının bileşenlerini ortaya çıkaracağız”
Araştırma ekibi, bu bilgiler ışığında yeni bir TUBİTAK projesi oluşturduklarını ve sıraca otunun kimyasal bileşenlerinden yola çıkarak doğal bir böcek kovucu üretme olasılığını araştıracaklarını açıkladı. Kandemir şöyle devam etti: “Bazı bitkilerin, arılar dışında diğer böcek gruplarını kendisine yaklaştırmayan kimyasal bileşikleri neler olabilir? Doğaya zarar vermeyecek bir böcek kovucu üretmek mümkün mü?” sorularına yanıt arayışında olduklarını ifade etti.
Erzincan ve çevresinde bulunan sıraca otu türlerinden 8 tanesinin seçildiğini belirten Kandemir, bu bitkilerin nektar ve koku kimyasının bileşenlerini analiz edeceklerini ifade etti. Ancak, bunun yanında Erzincan ve çevresinde doğal olarak bulunan diğer bitkilerin de polen ve nektar özelliklerini ilişkili çalışmalarda karşılaştıracaklarını dile getirdi. Kandemir, “Arıların özelleşmesinde etkili olan, arılar dışında diğer bö
