Hazine ve Maliye Bakanlığı, eylül ayına dair bütçe uygulama verilerini kamuoyuna sundu.
Bu verilere göre, eylül ayında bütçe gelirleri, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 88,5 artış göstererek 831 milyar 603 milyon liraya ulaşırken, bütçe harcamaları da yüzde 63,4 artışla 932 milyar 68 milyon liraya yükseldi.
Ocak-eylül arasındaki dönemde bütçe gelirleri, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 76,9 artarak 6 trilyon 84 milyar 619 milyon lirayı buldu. Bütçe giderleri de aynı dönemde yüzde 81,1 artarak 7 trilyon 158 milyar 637 milyon lira seviyesine çıktı.
Merkezi yönetim bütçesi, eylülde 100 milyar 464 milyon lira, ocak-eylül döneminde ise 1 trilyon 74 milyar 18 milyon lira açık verdi.
Merkezi yönetim bütçe harcamalarının Eylül 2023’te 570 milyar 482 milyon lira olduğu, aynı ayda yüzde 63,4’lük bir artış ile 932 milyar 68 milyon liraya çıktığı belirtiliyor. Bu durum, 2024 için tahsis edilen 11 trilyon 89 milyar 37 milyon liralık bütçenin yüzde 8,4’ünün kullanılmış olduğunu göstermektedir.
Geçen yıl eylül ayında 58 milyar 454 milyon lira açık veren faiz dışı denge, bu yılın aynı döneminde 48 milyar 213 milyon lira fazla vermiştir.
Geçen yılın eylül ayına göre faiz hariç bütçe giderleri, yüzde 56,8 artarak 783 milyar 390 milyon liraya yükseldi. Faiz dışı giderlerin bütçe ödeneklerine göre uygulanma oranı ise 2023’te yüzde 10,1, bir önceki ayda ise yüzde 8 olarak hesaplandı.
Eylül ayında personel harcamaları, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 82,5 artışla 245 milyar 204 milyon lira oldu. Bu harcamalar için bütçede belirlenen 2 trilyon 553 milyar 495 milyon liralık ödeneğin ise yüzde 9,6’sı kullanıldı.
Devletin sosyal güvenlik kurumlarına ödediği prim giderleri, eylülde geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 75,5 artarak 30 milyar 458 milyon lira oldu ve bütçede hedeflenen 312 milyar 451 milyon liralık ödeneğin yüzde 9,7’si harcandı.
Bu dönemde mal ve hizmet alım giderleri kapsamındaki bütçede planlanan 679 milyar 766 milyon liranın yüzde 10’u kullanıldı. Eylülde mal ve hizmet alım giderleri, yüzde 62,7’lik bir artışla 68 milyar 256 milyon lira olarak gerçekleşti.
Cari transferler, eylül ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 56,9 artarak 332 milyar 578 milyon lira oldu. Bütçede öngörülen 4 trilyon 266 milyar 709 milyon liralık ödeneğin yalnızca yüzde 7,8’i harcandığı bildirildi.
Eylül ayındaki sermaye giderleri 84 milyar 265 milyon lirayı bulurken, sermaye transferi 6 milyar 930 milyon lira olarak gerçekleşti. Borç verme harcamaları ise toplamda 15 milyar 700 milyon lira oldu.
Faiz harcamaları ise, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 110,1 artışla 148 milyar 678 milyon liraya yükseldi.
Bütçe Gelirleri
Geçen yıl eylül ayında merkezi yönetim bütçe gelirleri 441 milyar 265 milyon lira iken, geçen ay bu rakam yüzde 88,5 artışla 831 milyar 603 milyon liraya çıktı. Bütçe tahminlerine göre, eylül ayı gelirlerinin gerçekleşme oranı 2023’te yüzde 9, geçen ay ise yüzde 9,9 olarak belirlendi.
2023 Eylül itibarıyla vergi gelirleri tahsilatı, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 89,6 artarak 732 milyar 244 milyon liraya ulaştı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı, 2023’te yüzde 9 iken, bir önceki ay yüzde 9,9 olarak hesaplandı.
Genel bütçe vergi dışı diğer gelirler, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 79,4’lük bir artışla 83 milyar 616 milyon liraya yükseldi. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 12 milyar 930 milyon lira, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirleri ise 2 milyar 813 milyon lira olarak kaydedildi.
Vergi türleri bazında eylülde, geçen yılın aynı dönemine göre gelir vergisinde yüzde 119, kurumlar vergisinde yüzde 1056,5, iç satışlarda alınan katma değer vergisinde yüzde 62,4, özel tüketim vergisinde yüzde 28,7, banka ve sigorta muameleleri vergisinde yüzde 136,4, ithalde alınan katma değer vergisinde yüzde 18,4, damga vergisinde yüzde 84,9, harçlarda ise yüzde 52,6 ve diğer vergi tahsilatında yüzde 14,2’lik artış gözlemlendi.
Ocak-Eylül Dönemi Gerçekleşmeleri
Ocak-Eylül 2023 döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri 3 trilyon 952 milyar 585 milyon lira iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 81,1 artışla 7 trilyon 158 milyar 637 milyon liraya ulaşmıştır. Böylelikle, 2024 bütçesi için belirlenen 11 trilyon 89 milyar 37 milyon liralık ödeneğin yüzde 64,6’sı kullanılmış oldu.
Faiz hariç bütçe giderleri, Ocak-Eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine oranla yüzde 79,4 artış göstererek 6 trilyon 245 milyar 951 milyon liraya ulaştı. Faiz dışı giderlerin bütçe ödeneklerine göre gerçekleşme oranı yüzde 63,5 olarak tespit edildi.
Bu dönemde personel giderleri, yüzde 108,8’lik bir artış ile 2 trilyon 6 milyar 736 milyon lira oldu. Personel harcamaları için öngörülen 2 trilyon 553 milyar 495 milyon liralık bütçeden ise yüzde 78,6’sı harcanmış durumda.
Sosyal güvenlik kurumlarına ödenen devlet prim giderleri, geçtiğimiz dönemde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 80 artarak 246 milyar 567 milyon liraya yükseldi ve bu kalem için bütçede belirlenen 312 milyar 451 milyon liralık ödeneğin yüzde 78,9’u kullanıldı.
Ocak-Eylül döneminde mal ve hizmet alım giderleri için bütçede öngörülen 679 milyar 766 milyon liranın yüzde 66,9’u harcandı. Bu dönemde mal ve hizmet alım giderleri, yüzde 65,9’lık bir artışla 454 milyar 468 milyon lira olarak gerçekleşti.
Cari transferler, yüzde 68,7 artışla 2 trilyon 740 milyar 330 milyon liraya ulaştı. Bütçede belirlenen 4 trilyon 266 milyar 709 milyon liralık ödeneğin yüzde 64,2’si kullanıldı.
En son bunun yanı sıra 532 milyar 861 milyon lira sermaye gideri, 52 milyar 485 milyon lira sermaye transferi ve borç verme giderleri ise 212 milyar 504 milyon lira olarak hesaplandı.
Faiz harcamaları ise yüzde 93,8 artışla 912 milyar 686 milyon liraya ulaştı.
Merkezi yönetim bütçe gelirleri, geçen yılın ocak-eylül döneminde 3 trilyon 439 milyar 983 milyon lira iken, bu yılın söz konusu döneminde yüzde 76,9 artışla 6 trilyon 84 milyar 619 milyon lirayı buldu. Bütçe tahminlerine göre, ocak-eylül döneminde bütçe gelirlerinin gerçekleşme oranı 2023’te yüzde 69,8 iken, bu yılın aynı döneminde yüzde 72,1’e yükselmiştir.
Vergi gelirleri tahsilatı da bu dönemde geçen yılın ocak-eylül dönemine göre yüzde 72,2 artışla 5 trilyon 134 milyar 59 milyon liraya ulaştı. Vergi gelirlerinin bütçe tahminine göre gerçekleşme oranı ise yüzde 69,3 olarak kaydedildi.
Genel bütçe vergi dışı diğer gelirler, yüzde 107,1 artışla 793 milyar 429 milyon lira olarak gerçekleşti. Özel bütçeli idarelerin öz gelirleri 123 milyar 36 milyon lira, denetleyici ve düzenleyici kurumların gelirleri ise 34 milyar 95 milyon lira olarak kaydedildi.
Faiz türlerine göre bakıldığında, ocak-eylül döneminde geçen yılın aynı dönemine göre gelir vergisi yüzde 119,9, kurumlar vergisi yüzde 37,7, iç satışlarda alınan katma değer vergisi yüzde 103,2, özel tüketim vergisi yüzde 63,3, banka ve sigorta muameleleri vergisi yüzde 177, ithalde alınan katma değer vergisi yüzde 50,7, damga vergisi yüzde 77,8, harçlarda ise yüzde 51,9 ve diğer vergi gelirleri yüzde 51,5’lik bir artış göstermiştir.
