Medikal Estetik ve Bilgisizlik Sorunu
Son yıllarda medikal estetik, toplumda giderek daha fazla insanın ilgisini çeken bir alan haline gelmiştir. Ancak bu büyümeye rağmen, bilgilendirme konusunda ciddi bir eksiklik gözlemlenmektedir. Bunun en önemli nedenlerinden biri, tıp alanında geçerli olan reklam yasaklarıdır. Bu yasakların hastaları yanıltıcı reklamlardan koruma amacı olduğu savunulabilir; ancak günümüzde bu kısıtlamalar, ters etki yaratarak hasta mağduriyetine yol açmaktadır. Bilgiye ulaşamayan hastalar, kendilerine en uygun olan sağlık hizmetini bulmakta zorlanmakta ve bu durum daha fazla mağduriyete neden olmaktadır.
Estetik bir işlem yaptırmak isteyen bireyler, doğru ve sağlıklı bilgi edinmek için sağlık profesyonellerine başvurduklarında, mevcut yasalar nedeniyle bilgi edinme oranları oldukça düşüktür. Doktorların sosyal medya ve dijital platformlar aracılığıyla bilgi paylaşma yetkisi, kısıtlayıcı yasalar nedeniyle büyük ölçüde limitlenmiştir. Örneğin, botoks uygulamasının sadece estetik bir çözüm değil; aynı zamanda migren ve uyku sırasında diş sıkma gibi çeşitli sağlık sorunları için de faydalı olduğunu belirtmek, çoğu zaman “reklam” şeklinde değerlendirilip ceza almasına neden olabiliyor. Bu durum, hastaların estetik kaygılarla işlem yaptırmalarına neden olurken sağlık yararları hakkında eksik bilgi sahibi olmalarına yol açmaktadır.
İlginç bir çelişki ise, Türkiye’de yaşayan hastaların bilgiye ulaşmasının zorlaştırıldığı bir ortamda, sağlık turizmi kapsamında yurtdışından gelen hastalar için tanıtım ve pazarlamanın serbest olmasıdır. Aynı işlemi, aynı doktor ve aynı klinikte gerçekleştiren kişilere yönelik bilgilere erişim sadece sınırın ötesinde serbesttir. Bu durum, düzenlemelerin niyeti ile sonuçları arasında büyük bir uyumsuzluk olduğuna işaret etmektedir.
Reklam yasaklarının iyi niyetle çıkarıldığı görülse de, mevcut durum yalnızca doktorları susturup bilgi kirliliğini engelleyememektedir. Doktorların sessiz kalması, sahte hesapların ve yapay zeka ile üretilmiş yanıltıcı “öncesi-sonrası” görsellerin yayılmasına olanak tanımaktadır. Gerçek ve etik sonuçlar hastalarla paylaşılmadığı için, yanıltıcı içeriklerin hastaların yanlış yönlendirilmesine ve olumsuz beklentilere kapılmalarına neden olmaktadır. Bu durumun sonuçları; memnuniyetsizlik, tekrar eden işlemler, mağduriyet ve maddi-manevi zararlardır.
Reklam yasağının etkileri sektörde kalite rekabetini de sekteye uğratmaktadır. Tanıtım yapamayan klinikler arasında, hastalar genellikle fiyatlarla kıyaslama yapmakta ve en ucuz işlemi sunan merkezler öne çıkmaktadır. Ancak, sağlık hizmeti sunan merkezlerdeki ürün kalitesi, uygulayıcıların eğitim durumu ve hijyen standartları gibi önemli kriterler çoğu zaman göz ardı edilmektedir. Bu durum, merdiven altı uygulamaların artmasına ve kayıt dışı çalışan kişilerin sahte hesaplarla hasta çekmelerine neden olmaktadır. Etik bir şekilde hizmet veren klinikler ise küçük hatalarda ağır cezalara maruz kalmaktadır.
Mevcut sistemde cezai yaptırımların dengesizliği dikkat çekmektedir. Denetimler çoğunlukla ruhsatlı ve görünür bir şekilde faaliyet gösteren kliniklere yönelik olmakta, yasa dışı işletmeler için caydırıcı herhangi bir sistem bulunmamaktadır. Bu nedenle, denetim mekanizmalarının kapsamını genişletmek ve adil bir uygulama sağlamak elzemdir.
Aslında çözüm, yasaklarda değil; bilinçlendirme yolunda atılacak adımlarla mümkündür. Sağlık Bakanlığı onaylı ve denetlenmiş içerikler oluşturularak, bilgilendirme ile reklam arasındaki sınır daha belirgin bir şekilde çizilebilir. Doktorların, hastaları etik kurallar ve belirlenen denetim mekanizmaları çerçevesinde doğru bilgiler
